نگاهی نو به امنیت زیستی

نگاهی نو به امنیت زیستی

امنیت زیستی را می توان یک مسئولیت اجتماعی برای حفظ جامعه از مخاطرات میکروب‌های بیماری‌زا که بصورت عمدی یا طبیعی ظهور می‌کنند؛ تعریف کرد. در حال حاضر امنیت زیستی کاربرد گسترده تری پیدا کرده و علاوه بر سلاح های بیولوژیک؛ حوادث بیولوژیک عمدی و سهوی را نیز شامل می‌شود. تهدید سلاح‌های بیولوژیک، حوادث بیولوژیک عمدی و سهوی و اپیدمی‌ها یک چالش پیچیده در سیاستگذاری‌های بخش بهداشت درمان بوجود آورده‌اند بطوریکه غفلت از برخی بیماری‌های با گونه‌های جهش یافته ممکن است منجر به کاهش جمعیت حیوانات و انسان شوند. تغییر چشم‌گیر در مخاطرات زیستی نشان داده است که آمادگی‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی در حدی نیست که بتواند از وقوع این مخاطرات جلوگیری نماید و در صورت بروز این حوادث بتواند پاسخگوی نیازها باشد. پیچیدگی چالش‌های امنیت زیستی نیازمند یک بازنگری و فکر مجدد زیربنایی در راهبردها و سیاست‌گزاریها در این حوزه می‌باشد به نحوی‌که در آن مخاطرات سلاح‌های بیولوژیک و بیماری‌های طبیعی دیده شود. در این عرصه چهار نکته وجود دارد که به نظر می رسد برای توسعه امنیت زیستی در حال حاضر و در آینده می‌تواند مهم و اساسی باشد:

• تغییر و تحول در سیاست‌گذاری در حوزه امنیت زیستی نیازمند یکپارچه‌سازی دو قلمرو است که تا کنون از همدیگر جدا و بدون ارتباط با هم در نظر گرفته شده اند یعنی: امنیت و سلامت.
• چالش امنیت زیستی نیازمند نگاه خاص به علوم زیستی به عنوان بخشی از امنیت و سلامت در هر کشور است.
• یکپارچگی امنیت و سلامت عمومی و نگاه ویژه به علوم بایستی در یک بعد جهانی اتفاق بیفتد که این موضوع خود نیازمند یک نظارت و رصد جهانی در امنیت زیستی است.
• حرکت به سمت یکپارچه سازی امنیت و سلامت، نگاه ویژه به علوم و حتی چالش نظارت جهانی بر این مهم بایستی تحت حاکمیت و سیطره قانون واحد انجام گیرد.

ظهور کرونا نشان داد که یک همه گیری چگونه می تواند امنیت سلامت، غذا و امنیت اقتصادی هر کشور را تهدید نماید و زندگی روزمره مردم را حتی در ساده ترین اعمل روزانه با مشکل مواجه نماید. همه گیری کرونا مفهوم امنیت زیستی (Biosecurity) را متحول کرد و این بعد امنیتی را از یک واژه لوکس به یک واژه راهبردی در تامین امنیت جوامع بشری و حتی در سطح بین المللی تغییر داد. از این رو لازم است که واژه امنیت زیستی از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته و بر اساس متون علمی جدید و رویکردهای جدید در سطح بین المللی در سطح ملی هم بومی سازی گردد. حتی جوامع دانشگاهی و مراکز تصمیم ساز و تصمیم گیر اجرایی در کشور نیز باید این حوزه امنیتی را با همه ابعاد و جوانب مورد بررسی قرار داده و از بخشی نگری و سلیقه محوری دوری گزیده و با برنامه ریزی دقیق تر و جامع تر در همه سطوح محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی جهت افزایش سطح امنیتی این حوزه تلاش نمایند.

در کتاب حاضر سعی شده است که تعریف مبسوطی از امنیت زیستی و ابعاد آن ارائه گردیده و ضرورت پیاده سازی امنیت زیستی در سطح ملی با رویکرد یکپارچه و فرابخشی بررسی گردد. با توجه به تغییرات اقلیمی و اکوسیستمی گسترده که در سطح ملی و بین المللی با آن مواجه هستیم و همچنین دست ورزی های متعدد انسان در محیط زیست انسانی و جانوری؛ در این کتاب سعی شده است که تاثیرات تغییرات اقلیمی در قالب مثال های عینی متعدد بررسی شده و نگاهی نو و جدید را به خواننده کتاب هدیه نماید. امید است این کتاب بتواند در توسعه این حوزه و ایمن سازی کشور عزیزمان در مقابل تهدیدات زیستی جدید و نوپدید برای خوانندگان آن مفید باشد.